Gezond verstand is iets wat zo ongeveer alle ouders hun kinderen proberen bij te brengen. Zodra je wat ouder wordt wordt dit logisch nadenken naar een hoger niveau getild: kritisch denken. Toch beheerst na het afstuderen nog steeds niet iedereen in het bedrijfsleven deze skill. Zonde, want met kritisch (mee)denken benut je je eigen talenten en dat komt de organisatie ten goede!

Een korte definitie van kritisch denken is: ‘de kunst van het juist oordelen’. Dat vraagt om zelfvertrouwen, lef, een open houding en redenatie/argumentatievaardigheden. We kunnen helaas stellen dat kritisch denken een skill is waarover lang niet iedereen beschikt of wat lang niet elke organisatie faciliteert. Organisaties kunnen verandering hierin aanbrengen en hun medewerkers begeleiden. Het resultaat is namelijk de moeite waard: een vitale organisatie!

Kritisch uiten

Men zegt wel eens: ‘je mag alles denken, maar je kunt niet alles zeggen’. Dan gaat het meestal over ongefundeerde uitingen. Kritisch denken is niets waard als het niet wordt geuit. Echter, niet iedereen durft zich kritisch te uiten of kan goed beargumenteren. Het kan ook zijn dat een manager bewust of onbewust medewerkers onvoldoende ruimte geeft om zich kritisch te uiten. Er wordt een drempel opgeworpen die medewerkers monddood maakt. Zonde, want een kritisch tegengeluid kan organisaties verder helpen. Met kritisch denken motiveer je jezelf, een collega of je medewerker om (denk)capaciteiten en talenten volledig te benutten. Innovatieve ideeën worden geopperd, alternatieven worden aangereikt, complexe oplossingen komen tot stand. Dat is vitaliseren!

Open cultuur

Kritisch denken vraagt om een open cultuur waarin respect is voor ieders ideeën; ongeacht de positie die iemand inneemt in een organisatie. Dat geeft medewerkers zelfvertrouwen en lef om zich ook daadwerkelijk kritisch op te stellen. Ik vergelijk het graag met de kunst van brainstormen. Om tot originele, innovatieve ideeën te komen is het zaak alles te spuien wat er maar in de groep opkomt. Niets is te gek. Sterker nog, de over-the-top ideeën leiden in de meeste gevallen tot bruikbare ideeën. Om iedereen van alles te durven laten roepen is er één belangrijke regel: ‘gaat niet, bestaat niet!’. Beperkende opmerkingen stoppen namelijk acuut de creativiteit. Zo gaat het ook met kritisch denken: verwelkom het met open armen, waardeer de inbreng en bespreek de mogelijkheden. Creëer een sfeer waarin er gesproken kan en mag worden.  

Kritische tegenvragen

Toch is er een belangrijk verschil tussen kritisch denken en brainstormen. Daar waar bij brainstormen alles goed is, is het bij kritisch denken juist wél goed om kritische tegenvragen te stellen. De waarom-vraag is belangrijk, evenals de hoe-vraag. We denken te weten hoe klanten denken, we denken te weten waar kansen liggen. Waarom weten we dat? Waarom vinden we dit? Hoe weten we dat? Hoe bewijzen we dit? Kritisch denken komt voort uit feiten. Het gaat er namelijk om dat we tot een gefundeerde beslissing komen. Kritisch denken vraagt om die reden echt wat van ons vermogen. Als je iets vindt, dan onderbouw je het met argumenten. Discussiëren wordt redeneren. Niet om je gelijk te halen, maar om samen iets te bereiken.

Meters maken

Hoe ontwikkel je als organisatie kritisch denken? Door te werken aan een cultuur waar meedenken wordt gewaardeerd. En door veel te faciliteren, innovatie- en strategiesessies bijvoorbeeld. Want het ontwikkelen van kritisch denken per individu en als organisatie betekent ook stomweg veel meters maken.  Autorijden hebben we ook niet in één dag onder de knie. Hoe meer kilometers we maken, des te meer ervaren we zijn.

PS: Zie jij jezelf als kritisch denker en ben je toe aan een nieuwe stap in je carrière? Of kun je als opdrachtgever kritische denkers goed gebruiken? Dan hebben wij slechts één advies: neem hier contact met ons op